به گزارش میراث‌آریا به نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، محمدرضا نعمتی سرپرست فصل اول کاوش‌های باستان‌شناسی در غار زل هستیجان از توابع شهرستان دلیجان این مطلب را در پنل تخصصی نشست «میراث در خطر ایران، در پرتو اسناد نوشتاری و مدارک نویافته از غارهستیجان-استان مرکزی» که به ریاست داریوش اکبرزاده عضو هیأت علمی پژوهشگاه و سجاد علی بیگی رئیس پژوهشکده باستان‌شناسی برگزار شد مطرح کرد.

او با اشاره به یافته‌های اخیر و آنچه در طول سال ها از این غار به غارت رفته است، افزود: طبق صحبت هایی که با افراد مختلف در طول مدت کاوش داشتم دریافتم این یافته‌ها بخش کوچکی از اسنادی است که به خارج از کشور رفته است و حتی برخی می‌گفتند که اسناد غار را با گونی برده‌اند و در کاشان به فروش رساندند که این اقدامات بیشتر در سال های  ۵۵ تا ۷۰ انجام شده است و در حتی دیده شده ۲۰ تا ۳۰ تیم یکجا به صورت غیر مجاز حفاری می‌کردند.

این باستان‌شناس افزود: این غار در حدود ۷۰ سال گذشته بارها مورد دستبرد حفاران غیرمجاز قرار گرفته و بسیاری از چرم نوشته‌های آن به خط پهلوی ساسانی غارت شده، تعداد زیادی از این چرم نوشته‌ها در دانشگاه‌های آمریکا و آلمان، مجموعه‌های خصوصی و محلی‌ها است و متاسفانه این غار در فهرست آثار ملی ایران به ثبت نرسیده است.

عضو هیأت علمی پژوهشکده باستان‌شناسی با بیان اینکه غار زل در ۱۴ کیلومتری جنوب شرق شهر دلیجان و ۲/۵ کیلومتری شمال شرق روستای هستیجان و دهانه ورودی به غار در بدنه صخره‌ای جنوب کوه تخته قلعه قرار دارد، تصریح‌ کرد: این غار طبیعی شامل چندین طبقه و دهلیز است که چهار دهلیز تقریباً موازی هم و دو طبقه از آن شناسایی شده است.در ابتدای دهلیز شماره یک،  بقایای سازه معماری به طول ۸/۵ متر و عرض ۳ متر و عمق ۳/۲۰ متر با مصالح سنگ و آهک و گچ ساخته شده که شواهد موجود نشان می‌دهد این سازه بصورت سرپوشیده بوده است.

او با بیان اینکه این سازه معماری در جنوب دهلیز شماره یک بوده و بخش جنوبی آن براثر ریزش بدنه غار تخریب شده است، افزود: کاوش های این فصل در جنوب دهلیز شمار دو و نزدیک به دهانه جنوبی این دهلیز انجام شد.

سرپرست هیأت کاوش باستان‌شناسی غار زل هستیجان دلیجان گفت: در کاوش های انجام شده بقایای یک بنای چلیپایی شکل با راهروی باریکی در شمال غرب آن بدست آمد که مصالح آن از سنگ و خشت و ملات کاه گل بوده و کف آن نیز با ملات کاه گل اندود شده بود که در سطح آن مقدار زیادی خاکستر وجود داشت و در جنوب غرب این بنا بقایای یک سازه‌ای شبیه به سازه واقع در جنوب دهلیز شماره یک با همان مصالح و تقریباً به همان ابعاد بدست آمد.

نعمتی از میان یافته‌های مهم این غار به مقدار زیادی پارچه، چرم و پوست، ابزارهای چوبی، گل مهرهایی از جنس گل و بره موم با اثر مهرهایی بشکل‌های مختلف و گل مهرهای قالبی همراه با بند چرمی و نخی، مقدار زیادی استخوان حیوانی و قطعات سفال اشاره کرد و افزود: تعدادی کیسه‌های کوچک دربسته با دانه‌های گیاهی، بقایای آستین لباس در رنگ‌های مختلف، پارچه‌های سه لایه با پشم شبیه به کاپشن‌های امروزی، پارچه‌های آبی رنگ با دوخت، ریسمان‌های حصیری، ابزارهای چوبی نظیردرفش مخصوص دوخت و دوز چرم، درپوش‌های چرمی، ۱۱ قطعه چرم نوشته و ... از این غار بدست آمده است.

این باستان‌شناس اظهار کرد: مهمترین شیء کشف شده در این کاوش، قلمی است ۱۴۰۰ ساله به طول  ۱۰/۵ سانتیمتر و قطر ۸ میلیمتر از جنس نی که هنوز بقایای مرکب بر روی آن وجود دارد و با آن کیتبه‌های پهلوی ساسانی بر روی چرم کتابت می‌شده است.

او افزود: علاوه بر آن در این کاوش پلمب سربی به شکل یک حیوان که پارچه به آن متصل است کشف شد که تاریخ استفاده از پلمب سربی را به ۱۴۰۰ سال پیش عقب می‌برد. براساس یافته‌های کاوش و اسنادی که از این غار به غارت رفته، آثار مکشوفه مربوط به اواخر دوره ساسانی و اوایل اسلام بوده و پس از متروک شدن غار احتمالا در دوره ایلخانی تبدیل به محلی برای  نگهداری حیواناتی همچون بز و گوسفند شده است.

انتهای پیام/